Тусгаар тогтнол... Энэ vгийг Та дотроо хэлээд vз. Энэ хоёрхон vгийг Євєр Монгол, Буриад, Тvвд, Чечень, Халимаг, Тува, Осети, Кvрд хvн бvр дотроо санагалзан хvсэн зvvдэлж мєрєєдєж явдаг. Гэтэл Монголчууд єнєєдєр энэ vгийн утга учрыг ер нь ойлгож байна уу?!
Энэ хоёрхон vг чинь бидэнд зvгээр олдоогvй. Энэ vгэнд олон зуун мянган эх оронч Монголчуудын амь, уухай, цус, нулимс, зовлон шингэж, миний Монголын их тvvх бvтнээрээ багтсан байдаг юм.
Гэтэл бид єнєєдєр хvчирхэг тvvхийн дараах vvргээ умартаж, Yндэс язгуураа мартахгvйг сургасан євєг дээдсийн мєнхийн захиасыг нулимж Монгол vндэстэнг сєнєєхийн замд нь аль хэдийн єєрсдєє тvлхэн оруулжээ.
Тусгаар тогтнол, бvрэн эрх гэж юу вэ? Sovereignty буюу бvрэн эрх, халдашгvй эрх гэдэг нь Yндэсний ба популяр гэж хоёр тєрєл байдаг. Yндэсний Sovereignty тусгаар тогтносон улсад заавал vндэстэн байх ёстой. Этник групп (ястан) тєр байгуулах чадваргvй гэж vздэг ба ястантай бол тусгаар тогтносон улс гэж vздэггvй. Этник групп нийгэм болж чадаагvй, хєдєлмєрийн хуваарилалт бий болоогvй, орчин vеийн мэдлэгийг олж аваагvй байдаг. Yндэстэн бий болж байж л "Yндэсний хvсэл" гэж гарч ирдэг. Yндэсний хvсэл нь тєрийн удирдлагын амин сvнс байх ёстой.
Єнєєдєр Монгол улсад vндэстэн байхгvй, олон ястан байдаг. Энэ бол манай тvvхийн явцад буй болсон зохиомол зvйл. Єєрєєр хэлбэл, энэ нь 1920 оноос хойш бидэнд ЗХУ-ын идеологчидын шууд тулгасан зvйл юм. Монголыг Тусгаар тогтносон улс хэмээн гаргаж ирчихээд vндэсний хvслийн тухай ярих ямар ч бололцоо олгоогvй юм. 1990 онтой золгосоор ч жинхэнэ утгаар тусгаар тогтносон улс болж чадаагvй.
Хуучин социализмын vеийн vндсэн хуулиа бага зэрэг засварлан "шинэчилж" vндэстэн гэдгээ тодорхойлоогvй, "Yндэсний хvслээ" гаргаж авч чадаагvй. Ийм тохиолдолд нийгэм задран унах аюултай тулгардаг.
Нийгэм гэдэг нь хєдєлмєр хуваарилалт нь тодорхой болсон, нэгдсэн хvсэлтэй, vvрэг хариуцлагатай бvлэг хvмvvсийг хэлнэ. Анги vvсэх нь нийгэм задарч байгаагийн шинж тэмдэг юм. Нэг хэсэг нь ядуу, хоёр дахь хэсэг нь дарангуйлагч, гурав дахь нь дарангуйлагчдыг налж тэдний гар хєл нь болж оршдог, доор буй ядуусаа дээрэлхэн амьдардаг давхаргуудад хуваагддаг. Хєгжил ийм vед ерєнхийдєє зогсдог. Мєн ичгvvргvй дээрэм явагдаж, шударга бус байдал тогтож, амьдралын баталгаа алдагдаж хvний амь vнэ цэнэгvй болдог. Энэ vед л муу муухай бvхэн дэлгэрэн цэцэглэдэг. Ийм анги vvсэхээр гадны хvчний нєлєєнд дороо автагдаж, тухайн улс орон хэд хуваагдан задрал явагдах ба бусдын идэш болох хандлага бий болно. Бvх анги давхарга, vvний дотор тєрийн тэргvvнээсээ авахуулаад эгэл жирийн иргэн хvртэл гадны хvчний боол, зарц нь болдог. Гэхдээ олон орны сонирхол орж ирвэл эдгээр анги давхаргууд дотроо мєн л тєчнєєн хэсэгт хуваагддаг. Ийм vед хууль нь "гууль" болдог. Учир нь бvгд гэмт хэрэгтэн болдог ба аливаа хуулийг хэрэгжvvлэхэд єєрсдєє хамгийн тvрvvнд єртєх болдог. Хуулийн байгууллага байдаг ч нэр тєдий, дээд болон гадны ашиг сонирхолд vйлчилдэг хэрэгсэл нь болон хувирах ба парламентаасаа авахуулаад батлан хамгаалах, тагнуул, цагдаа, шvvх зэрэг бvх байгууллага хоосон нэр тєдий болдог.
Ийм нєхцєл байдалд улс тєр, эдийн засаг, нийгмийн салбарт анархизм ноёрхож эхэлнэ. Эдийн засгийн анархизм, улс тєрийн анархизм, шашны анархизм, социал анархизм буюу "Чадаж байгаа юмд арга байхгvй" гэсэн гажиг хортой, байж боломгvй vзэл цэцэглэнэ. Yvний хор уршиг нь, тухайн улс оронд Yнэн юм ямарч vнэгvйдэж, шударга зvйл, хvн амьдрах нєхцєл гэж vгvй болж, иргэд нь сэтгэл санааны хямралд орон архичин, хар тамхичин болон хувирах, эсвэл сурах, ажиллах, аялах, цагаачлах мэт янз бvрийн "шалтаг" заан эх орноосоо дvрвэн гардаг. Худал ярьдаг, хулгай сайн хийдэг, хэлсэндээ хvрдэггvй, урвагч, хуурамч жижигхэн хvмvvс сайхан амьдарна.
Хамгийн ноцтой асуудал нь, тухайн улс орны оршин тогтнохын шийдвэрлэх зангилаа нь болдог эмэгтэйчvvд гадны иргэдтэй гэр бvл болох, єєрийн vндэстнээ vзэн ядаж гадныхыг магтан дуулж єєрсдийгєє доош хийн доромжилдог явдал юм. Тухайн vндэстэн материаллаг болон оюун санааны хувьд оршин тогтнох бололцоогvй болж, аяндаа СЄНЄДЄГ. Ийм л нєхцєл байдал Монгол улсад бvрдэн тогтоод байна.
Тийм ч учраас АНУ-нэрт эрдэмтэн Jared M. Diamond-н bestseller "Collapse" номонд "21-р зуунд устан алга болох Yндэстний жагсаалт"-нд Монгол улс 8 дугаар байрыг эзлэн жагсах болжээ.
Ийм байдал vргэлжилсээр байвал ойрын ирээдvйд манай Yндэстэн мєхєх нь ойлгомжтой болоод байна.
Энэ аюулыг хэрхэн зайлуулах вэ гэвэл, одоогийн vндсэн хуулийг "орвонгоор нь эргvvлэн" шинэчлэж, хvчирхэг тєрийг байгуулах явдал юм. Харин "хvчирхэг" гэснээр хаант засаглал, эсвэл дарангуйллын тогтолцоог хэлээгvй шvv. Нийт ард тvмний тєлєє, нэг л жаргалын тєлєє бvгдээрээ хамтаараа зvтгэдэг, "нэг монгол хvн Хамуг Монголын тєлєє, Хамуг Монгол нэг монгол хvний тєлєє" гэсэн vзэл баримтлал бvхий vндсэн хуулийг гаргаж, зєв мэдлэгтэй, туршлагатай хvмvvсээр ардчиллын хvрээнд богино хугацаанд vндэсний капиталыг буй болгосноор хєл дээрээ босох болно. .
Банкны тогтолцоог vндэсний болгоно. Гэхдээ социализмын vеийн "тєрийн банк" гэсэн утгатай бус, харин vндэсний хvслийн тєлєє vйлчилдэг, зєвхєн монгол vндэстэн хувьцааг нь эзэмшдэг банк байна. Тэр банкууд нь vндэсний салбарын корпорациудыг vvсгэж тэдгээрийн хувьцааг мєн л монгол vндэстэндээ эзэмшvvлнэ.
Зєвхєн ийм арга замаар болон бирдvvдтэй холбоогvй, зєв мэдлэгтэй, хvсэл нь ариун дотор нь цагаан, дайчин шинэ залуусаа гаргаж Монгол сvнсээ аварна. Єєр ямар ч арга байхгvй!!!
Ингэж байж л сvйрч устах vндэстний дээрх жагсаалтаас улсынхаа нэрийг хасуулж, жинхэнэ ёсоор Тусгаар тогтнолоо олж чадна.
Харин vvний тулд эр эм, хєгшин залуугvй хvн бvр нэгэн vзэл санаан дор нэгдэн, єєрсдийн амьдрал, vр хvvхэд, хойч ирээдvйгээ урдаа тод харж, Монголын тєлєє цохилох зvрхнийхээ галыг асааж хэлэх vгээ зоригтой хэлж, хийх vйлдлээ шийдэмгий гvйцэлдvvлэх цаг иржээ.
Тайлаг тэмээ тавгаа барах мэт
Тас шувуу далавчаа эцээх мэт
Юуны тєлєє зvтгэнэ вэ
Хэний тєлєє хичээнэ вэ ...гэвэл... Монголын тєлєє гэж бид хэлнэ!
Ч. Єрлєг
